Το ευρευνητικό έργο αφορά στη μελέτη της λειτουργίας του ωτός ,τη χειρουργική θεραπεία της βαρηκοϊας ,τη διερεύνη- -ση  της βιολογικής συμπεριφοράς  του καρκίνου του λάρυγγα με την εφαρμογή της μοριακής βιολογίας και τις παθήσεις των σιελογόνων αδένων.

Συνολικά έχει συγγράψει 105 ξενόγλωσσες εργασίες και περισ- -σότερα από 400 ελληνικά επιστημονικά άρθρα και μελέτες στον Ελληνικό επιστημονικό τύπο. 

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ............

Περιγραφή Ερευνητικού Έργου

              Κατ' αρχήν οι επιπλοκές της ωτίτιδας αποτέλεσαν το κύριο αντικείμενο της κλινικής ερευνητικής δραστηριότητας αφενός σαν συνέχεια της διδακτορικής διατριβής που είχε θέμα τη θρομβοφλεβίτιδα του σιγμοειδούς κόλπου σαν επιπλοκή της ωτίτιδας (1976), αφετέρου σε εργασίες που ανακοινώθηκαν και δημοσιεύθηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η συγγρα­φική αυτή δραστηριότητα διατηρεί τη διαχρονικότητά της και συμβάλλει στην πρόσκληση το 1994 για την παρουσίαση της χειρουργικής θεραπείας της κακοήθους εξωτερικής ωτίτιδας στη Δερματολογική Κλινική του Ακαδημαϊκού Νοσοκομείου Karls­ruhe Πανεπιστημίου Freiburg.

Παράλληλα,  περαιτέρω κλινική ερευνητική δραστηριότητα επικεντρώνεται στην αναζήτηση και χρήση νέων χειρουργικών τεχνικών και τη μελέτη διαφόρων υλικών για την αποκατάσταση του μέσου ωτός και τη βελτίωση της ακοής .Αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής ήταν και η επίσημη πρόσκληση από την ΩΡΛ Εταιρεία του Ανατολικού Βερολίνου στο Παν/μιο Humbolt, στην Ανατ. Γερμανία (1987)  και εν συνεχεία από το Πανεπιστήμιο Wuerzburg το 1992, το έτος 1993  και το έτος 1996  για την παράθεση της προσωπικής πείρας στην ανακατασκευή του ωτός στη χρόνια ωτίτιδα. Η δραστηριότητα αυτή συνεχίζεται στα Πανεπιστήμια Δυτ. Βερολίνου και Μονάχου τα έτη 1993 και 1994 με διαλέξεις στο ίδιο αντικείμενο.

­Στα πλαίσια αυτά αναπτύσσεται η χονδροτυμπανοπλαστική η οποία δημοσιεύεται στην Ελληνική Ωτορινολαρυγγολογία (1997)  και παρουσιάζεται κατόπιν προσκλήσεων σε συνδυασμό με εγχειρήσεις σε επίσημα Σεμινάρια στο Παν/μιο Magde­burg το 1997  και το επόμενο έτος (1998)  στο Παν/μιο Κρακοβίας της Πολωνίας. Ειδικότερα, οργανώθηκε Χειρουργικό Σεμινάριο για τη διδασκαλία της χονδροτυμπανοπλαστικής με ταυτόχρονες εγχειρήσεις στο Παν/μιο Κρακοβίας το έτος 1998 σε συνεργασία με τον τ. Πρόεδρο της Αμερικάνικης Ακαδημίας της Λαρυγγολογίας και υπεύθυνο των διεθνών υποθέσεων της Ακαδημίας (έδρα Washington, USA) 

κ. G.Myers, Διευθυντή της ΩΡΛ Κλινικής Παν/μίου Pittsburgh.USA.

Η επιτυχία του Χειρουργικού Σεμιναρίου αυτού συμβάλλει στην επανάληψή του το έτος 1999 στον ίδιο χώρο με τη συμμετοχή των Καθ. J.Helms και Η.Hildmann Παν/μίων Wurzburg και Bochum της Γερμανίας αντίστοιχα . Με τη μέθοδο της χον­δροτυμπανοπλαστικής απορρίπτονται τα διεθνώς παραδεκτά παραδοσιακά μοσχεύμα­τα για την ανακατασκευή του μέσου ωτός, τύμπανου και αντικαθίστανται με ελαστικό χόνδρο. Η μέθοδος στηρίζεται αφενός στα πλεονεκτήματα του χόνδρινου μοσχεύματος όσον αφορά τη μοριακή του δομή σε σχέση με τα κλασσικά μοσχεύματα συνδετικού ιστού, δηλ. της περιτονίας, αφετέρου δε στην ευνοϊκή μετεγχειρητική ακουστική, συμπε­ρι­φορά του χόνδρου κατά τη λειτουργία του ωτός, δηλ. τη βελτίωση της ακοής.

Η παρουσίαση της χονδροτυμπανοπλαστικής στην ετήσια σύνο­δο της Αμερικά­νικης Ακαδημίας της Ωτορινολαρυγγολογίας το 1998 συνέβαλε στην ευρεία διάδοση της μεθόδου και των πλεονεκτημάτων της διεθνώς, τα οποία περιγράφον­ται στην Ελληνική βιβλιογραφία με την ανάλογη δημοσίευση και αναφέρονται στο διεθνές πε­ριοδικό ΕΝΤ News [(vol. 5, No 1, 1998) www.ENT.News.com και επίσης στο Διαδίκτυο www.Audiologynet.com/tympanoplasty.htm   στο Κεφάλαιο Tympanic Membrane Perforation of Tympanoplasty . Ευρύ κλινικο-εργαστηριακό μέρος με τα απώτερα αποτε­λέ­σματα της με­θόδου βρίσκονται δημοσιευμένα στο περιοδικό Science Monitor (Med Sci Monit. ) 2003.Τέλος η μέθοδος περιλαμβάνεται με την επικεφαλίδα FEREKIDIS CHONDROTYMPANOPLASTY στο νέο βηβλίο CARTILAGE TYNPANOPLASTY  εκδοτικού οίκου THIEME VERLAG (2009) του καθ. M. TOS σε περίοπτη θέση. Ακόμη η μέθοδος Μικροτραυματική Αναβολοτομή η οποια εξελιχθηκε στη δεκαετία του 2000 στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείου κατα την περίοδο που υπηρετούσα ,περιλαμβάνεται στο βηβλίο Stapes Surgery , εκδοτικού οίκου KARGER VERLAG (SWISS) 2008, του καθ. W.ARNOLD.

Αξιόλογη  ερευνητική  αστηριότητα με σημαντική διεθνή απήχηση έχει αναπτυχθεί στη μελέτη της ακουστικής λειτουργίας στα πλαίσια υποστή­ριξης της χονδροτυμπανοπλαστικής που αφορά είτε την ακουστότητα, δηλ. την ακοή ή και τη διερεύνηση της μηχανικής λειτουργίας των επιμέρους τμημάτων του ωτός. Αυτό  έγινε με την ενασχόληση με την ακουομετρία ακουστικής αντίστασης και αγωγής.

 Ειδικότερα διότι η μέθοδος αυτή είναι η μόνη μέθοδος η οποία αξιολογεί αντικειμενικά τη λειτουργία του ωτός και προσφέρεται ως εκ τούτου αφενός για την ασφαλέστερη προεγχειρητική επιλογή των υποψηφίων για κωφωχειρουργικές επεμβάσεις, αφετέρου δε για την αντικειμενική τεκ­μηρίωση μετεγχειρητικά στα   χειρουργημένα αυτιά, των διαφόρων χειρουργικών μεθόδων αποκατάστασης.

 Η εφαρμογή των μετρήσεων αυτών στον ερευνητικό και κλινικό τομέα ξεκινά το 1978 και εμφανίζει δυο σκέλη: Πρώτον, τη μελέτη της συμπεριφοράς του τυμπανοσταριώδους συστήματος του ωτός όταν η πίεση στον έξω ακουστικό πόρο μεταβάλλε­ται, δηλ. την τυμπανομετρία και δεύτερον τη μελέτη της συμπεριφοράς του ακουστικού αντανακλαστικού του μυός του αναβολέα σε διάφορα είδη βαρηκοΐας. Με την εφαρμογή των μεθόδων αυτών αποδεικνύεται για πρώτη φορά διεθνώς (το 1978) ότι η βαρηκοΐα λόγω υποθυρεοειδισμού είναι μικτού τύπου και αναστρέψιμη .εργασία στο περιοδικό Arch Oto Rh 219(2);1978, Scienc Cit Index, σελ. 4225,1978. Αναφέρεται δε στο περιοδικό Selecta Heft 6, 1979 και στο βιβλίο "Clinical Aspects of Inner Ear Deafness: E.Lehnhart, 1986, ''Springer". Ανάλογη πρωτότυπη ερευνητική δραστηριότητα αποτελεί η μελέτη της ακουστικής λειτουργίας ουραιμικών ασθενών ευρισκομένων σε αιμοκάθαρση .Εργασία στο περιοδικό ArchOtoRh 233, 1979 Scienc.Cit.Index, σελ. 3356, 1980. Τα αποτελέ­σματα της έρευνας αναφέρονται στη διδακτορική διατριβή του Dr.Günter Eck με θέμα: "Gehörfunktion und periferen NervenSystem bei Patienten mitTerminaler Nieren 

insuffiziens"  που κατετέθη στο Παν/μιο Wurzburg το 1988. 

 Ακόμη, αναφέρονται στο βιβλίο "Clinical Aspects of Inner Ear Deafness" (1986, Springer). H μελέτη συνεχίζεται και τα έτη 1994-1996, επεκτείνεται στον παιδικό πληθυσμό με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια ώστε το 1997 δημοσιεύθηκε στο Clinical Otolaryngology.

Η ευρεία κλινική εφαρμογή της τυμπανομετρίας σε συνδυασμό με τη χειρουργική της κωφωχειρουργικής αποσκοπεί στο να διευκολύνει την κατανόηση της κλινικής σημασίας της τυμπανομετρίας σύνθετης αγωγής στην κλινική πράξη τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στο εξωτερικό όπως τεκμηριώ­νεται με τις ακόλουθες εργα­σίες στα περιοδικά Arch.OtoRh 227:541-544, 1980 (Scien.Cit.Index, σελ. 5654, 1981)],  και Arch.OtoRh 235:556-560, 1982 (Scien.Cit.Index, σελ. 5847, 1982)]. Αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής ήταν η εφαρμογή των μετρήσεων της συνθέτης αγωγής σε πάσχοντες από βαρηκοΐα συνεπεία ωτοσκλήρυνσης του αναβολέα που αποτελεσε  και τη διατριβή επί Υφηγεσία (1983-1988)  με θέμα

"Η διαγνωστική αξιολόγησις των χαρακτήρων της συνθέτου ακουστικής αγωγής της ωτοσκληρύνσεως του αναβολέως".

Στη μελέτη αυτή ερευνάται η λειτουργικότητα του μέσου ωτός με τον προσδιο­ρισμό των παραμέτρων ταλάντωσης του τυμπανοσταριώδους συστήματος, δηλ. της δυσκαμψίας της μάζας και της τριβής του μέσου ωτός σε υγιείς και πάσχοντες από ωτο­σκλήρυνση, με σκοπό την αναζήτηση πληροφοριών τόσο όσον αφορά τη φυσιολογική λει­τουργία του αυτιού in vivo όσο και τη διαφοροδιαγνωστική των παθήσεων του μέσου ωτός με αντικειμενικές μεθόδους. Η χρήση ήχων υψηλής συχνότητας κατά τις μετρήσεις και η συστηματική ενα­σχόλησή μου με την κλινική αξιολόγηση της μεθόδου, τα επόμενα χρόνια απέδωσε αρκετές μελέτες οι  οποίες σε συνδυασμό με τις διαλέξεις και τα 6 σεμινάρια που οργανώθηκαν στην Πανεπιστημιακή Κλινική συνέβαλαν στην κλινική καθιέρωση της τυμπανομετρίας στη χώρα μας. Έντονη ερευνητική δραστηριότητα αναπτύσσεται τα επόμενα χρόνια με την τυμπανομετρία πολλαπλών συχνοτή­των, η οποία αποτελεί εξέλιξη της κλασσικής τυμπανομετρίας. Συγκεκριμένα, με τη μέθοδο αυτή δίδεται η δυνατότητα προσδιορισμού της δυσκαμψίας, ενδοτικότητας, μάζας και τριβής του τυμπανοσταριώδους συστήματος του ωτός ως και της συχνότητας συντονι­σμού και της γωνίας φάσεως του τυμπανικού υμένα Ειδικότερα, η εφαρμογή της μεθόδου στα φυσιολογικά αυτιά ως και σε αυτιά με παθολογία του μέσου ωτός απέδωσε σημαντικές ερευνητικές εργασίες τα τελευταία έτη: Οriginal paper, ORL and its Discipl. 58:178-181, 1996. την   ORL its Related Scienc 61:195-200, 1999 και την  Otolaryng Head Neck Surg 121:797-801, 1999. Συγχρόνως η κλινική εφαρμογή της μεθόδου στην ωτοχειρουργική, κυρίως στην προεγχειρητική αξιολόγηση των περιστα­τικών όπως παρουσιάζετο κατά τις διαλέξεις και ομιλίες στα διάφορα χειρουργικά σεμι­νάρια στα οποία έλαβα μέρος ή οργάνωσα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συνέβαλαν στην καθιέρωσή μου σαν Instructor (εκπαιδευτής) στα Μετεκπαιδευτικά Μαθήματα (Instru­ctional Courses) της Αμερικάνικης Ακα­δη­μίας της Ωτορινολα­ρυγ­γο­λογίας τα έτη 1998 (Annual Meeting of Academy, St.Antonio, Texas) και το 1999 (Annual Meeting of Academy, New Orleans) . Προσκλήσεις για διαλέξεις με το ίδιο αντικείμενο υπήρξαν, όπως έχει ήδη αναφερθεί, στα Πανεπιστήμια Wurzburg ,Γερμανίας την Κρακοβία Πολωνίας (1997) και Amman (Ιορδανία, 2000). Η μελέτη της ακουστικής λειτουργίας συμπληρώνεται με την ενασχόλησή μου με τις κλινικοεργαστηριακές μεθόδους που αφορούν την αξιολόγηση της ακουστικής και αιθουσαίας οδού κεντρικότερα του κοχλία. Συγκεκριμένα, η μελέτη της ακουστικής και αιθουσαίας λειτουργίας με τα προκλητά δυναμικά του εγκεφάλου, σε συνδυασμό με τη βαρηκοΐα και τα διαφοροδιαγνωστικά προβλήματα του αρρώστου με ίλιγγο, αποτέλεσαν θέματα ανάλογης κλινικοεργαστηρια­κής δραστηριότητας με σημαντικές εργασίες  στην ελληνική βιβλιογραφία. Ο συνδυασμός των ανωτέρω με τις μετρήσεις των ακουστι­κών εκπομπών συμβάλλουν στην αντικειμενική μελέτη της λειτουργίας του κοχλία και την ανάπτυξη της υποδομής του προγράμματος των κοχλιακών εμφυτευμάτων,στην Πανεπιστημιακή ΩΡΛ Κλινική του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου. Η ανάπτυξη του προγράμματος κοχλιακού εμφυτεύματος έγινε με τη συνεργασία των Παν/μίων Hannover (1996) , Freiburg (1997) και  Sant Joan de Deu Βαρκε­λώνης (1996)  και συνεχίζεται με επιτυχία.

Οι μετρήσεις ακουστικών εκπομπών αποτελούν σύγχρονη μέθοδο αξιολόγησης της κοχλιακής λειτουργίας . Οι εργασίες αναφέρονται στην κλινική εφαρμογή των μετρήσεων αυτών τόσο στα πλαίσια της πρώιμης ανίχνευσης βαρηκοΐας νεογνών όσο και στη μελέτη της ακουστικής λειτουργίας των παιδιών σχολικής ηλικίας. Η ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα αυτό αντικατοπτρίζεται από πολλές  ξενόγλωσσες  εργασίες σε έγκυρα περιοδικά.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντικειμενική μέθοδος η οποία επινοήθη στην Κλινική μας και συνίσταται στη χρήση του ακουστικού αντανακλαστικού στον προσδιο­ρισμό της ηχομονωτικής ιδιότητας των ωτασπίδων. Η πρωτότυπη αυτή μελέτη αφού πα­ρουσιάσθηκε στην τακτική συνεδρία της Γερμανικής Ωτορινολαρυγγολογικής Εταιρείας δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Arch Oto Rh 239, 1984, στη συνέχεια δημοσιεύθηκε κατ' εξαίρεση στο εξειδικευμένο περιοδικό της Γερμανικής Εταιρείας κατα­πολέμησης θορύβου (Zeitschif. Larmbek. 31:63-66, 1984).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το συγγραφικό έργο όσον αφορά τη χειρουργική των όγκων κεφαλής και τραχήλου. Ειδικότερα στις εργασίες στα ξενόγλωσσα περιοδικά  Laryng Rhin Otol 58:377-379, 1979) (Cum Index Med, vol. 20, σελ. 2117, 1979] και Arch Oto Rhin 227(3-4):692-694, 1980) (Scien Cit Index, σελ. 179, 1981) αναφέρονται οι διά­φορες μέθοδοι ανακατασκευής των χειρουργικών ελλειμμάτων στη χειρουργική των όγκων κεφαλής και τραχήλου και τα εξ αυτών αποτελέσματα. Ακόμη διερευνάται η υποκλινική σημασία της μολυβδιάσεως στην παθογένεια του καρκίνου του λάρυγγα (Brit J Clin Pract 51: 1997).

Ανάλογη ερευνητική δραστηριότητα επικεντρώνεται στον καρκίνο του λάρυγγα και παρουσιάζει διάφορους τομείς. Συγκεκριμένα σε διάφορες εργασίες  αωαφέρονται  διάφορες χειρουργικές τεχνικές και τα αποτελέσματα εφαρμογής των τεχνικών αυτών στην αντιμετώπιση του καρκίνου του λάρυγγα. Η εργασίες αυτές  αναφέρονται στο Archive National Cancer Institute, ως και το Cancer Net, USA.

Η δραστηριότητα επεκτείνεται στη διερεύνηση των όγκων κεφαλής και τραχήλου και κυρίως του λάρυγγα με τεχνικές μοριακής βιολογίας και εκτελείται σε συνεργασία με το ερευνητικό εργαστήριο της Β΄ Προπαιδευτικής Χειρουργικής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου.

 Ειδικότερα διερευνάται η προγνωστική σημασία του γονιδίου PCNA και αναζητείται η σχέση με προγνωστικές παραμέτρους κλινικοπαθολο­γι­κής και μοριακής βιολογίας όπως το p13, bax και bcl-2 γονίδια.

Η μελέτη σπανιότατου πλασμοκυτώματος του ωτός και η προταθείσα θεραπεία δημοσιεύθηκαν στο Journal of Otol 1994 , (National Cancer Institute και Grand Rounds Archive at Baylor), Επιστολή με κριτική για τον τρόπο αντιμετώπισης του πλασμοκυτώματος βάσει της εμπειρίας  μας  αναφέρεται στο Grand Rounds Archive at Baylor (Journal of Otology, 1996,  (www.lme.edu/otolgrand).

Ιδιαίτερη σημασία έχει η μελέτη της φυματίωσης στην κεφαλή και τράχηλο την τελευταία πενταετία. Συγκεκριμένα η κλινοεργαστηριακή μελέτη της φυματίωσης των σιελογόνων δημοσιεύθηκε στο Central Eastern Eur J of Otol (1988)  και της φυματίωσης λάρυγγα του J of Laryng Otol (1977) .

Η κλινική ερευνητική δραστηριότητα επεκτείνεται και στη μελέτη των αιτίων της ρινορραγίας και στους τρόπους αντιμετώπισης όπως προκύπτει από τις εργασίες δημοσιευμένες στο περιοδικό  Arch Oto Rh 216, 1977, Scien Cit Index, σελ. 5049, 1978) Δ7. Ακόμη εργασία  αναφέρεται στην αντιμετώπιση της ρινορραγίας στη νόσο Rendu-Osler και αποτέλεσε αντικείμενο διάλεξης στην Παν/κή ΩΡΛ Κλινική Νοσοκομείου Mannheim, Παν/μίου Heidelberg.

Σε διάφορες εργασίες  παρουσιάζεται η κλινική ερευνητική προσπάθεια όσον αφορά τη μελέτη της παθογένειας, διαφοροδιάγνωσης και αντιμετώπι­σης των παθήσεων της ρινός και των παραρρινίων κόλπων. Συγκεκριμένα  δημοσιεύονται  στο Journal of Laryngology and Otology (1996) διερευ­νάται κλινικά και παρουσιάζεται τροποποίηση της κλασσικής χειρουργικής τεχνικής στις εγχειρήσεις των ιγμορείων.

Η εργασία  στο J of Otorhinolaryngology (1994), Ontario, αναφέρεται στη διε­ρεύνηση της επίπτωσης της ανάπτυξης του προσθίου τμήματος του προσώπου στην ανά­πτυξη του οπίσθιου τμήματος του ρινικού διαφράγματος.

Στην ανάπτυξη της ενδοσκοπικής χειρουργικής ρινός και τη συμ­βολή της στην αντιμετώπιση παθήσεων ρινός παραρρινίων κοιλοτήτων αναφέρονται διάφορες ξενόγλωσσες  εργασίες. Στη μελέτη των μυκητιάσεων παραρρινίων κόλπων αναφέρεται η εργασία που δημοσιεύτηκε     στο περιοδικό    J Maxillofac.Surg, 1995, όπου προτείνεται νέος τρόπος αντιμετώπισης της μυ­κητίασης mucor, ρινός παραρρινίων κόλπων, ο οποίος αναφέρεται στο EurJ of Plastic Surgery (1996) με τίτλο "Mucormycosis-A deadly disease with a new  treatment".

Τέλος, σε εργασία  που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό  J of Laryng Otology, 1994 μελετάται η μικρο­βιακή χλωρίδα του φάρυγγα πριν και μετά την αδενοειδεκτομή-αμυγδαλεκτομή. Τα απο­τελέσματα της μελέτης αυτής αναφέρονται ως αποδεικτικά στοιχεία των ενδείξεων, αντενδείξεων αμυγδαλεκτομής στη μελέτη με τίτλο "Indications for contraindications totonsillectomy and adenoidectomy" στο Deutsche Medizinische Wochenschrift (1998).