Συνέντευξη στο ένθετο Υγείας της

                                            Εβδομαδιαίας εφημερίδας

                                         ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ 23 Μαρτίου 2012

          

                                    ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ

Έργο του γιατρού η συνεχής μελέτη και έρευνα

Ο καθηγητής της Ωτορινολαρυγγολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ελευθέριος Φερεκύδης ανέπτυξε ευρύ ερευνητικό – επιστημονικό έργο πάνω σε μεθόδους αποκατάστασης της ακοής. Με τη «χονδροτυμπανοπλαστική μέθοδο» που εφάρμοσε για πρώτη φορά στο Ιπποκράτειο Αθηνών, αναφερόμενη έκτοτε στη διεθνή βιβλιογραφία ως «Μέθοδος Φερεκύδη», κατάφερε να αποκαταστήσει την ακοή, με ανασύσταση του τύμπανου, από «υλικά» του ίδιου του ασθενούς. Ο ομότιμος καθηγητής μας μιλά για τη συγκεκριμένη μέθοδο, αλλά και για την κατάσταση στα πανεπιστήμια και τα νοσοκομεία, τονίζοντας ότι υπάρχει εμφανώς έλλειμμα αξιοκρατίας.

Κύριε Φερεκύδη αποφοιτήσατε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, αλλά στη συνέχεια επιλέξατε την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στην Ελλάδα, θεωρείτε ότι το ακαδημαϊκό μας σύστημα «πάσχει»;

Η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στην Ελλάδα για κάποιους είναι πολύ εύκολη, αλλά για τους περισσότερους υπερβολικά δύσκολη. Με αυτό εννοώ ότι η νοοτροπία, τουλάχιστον παλαιότερα, δημιουργούσε στεγανά και δυσκόλευε την εξέλιξη πανεπιστημιακών δασκάλων. Διάβαζα προ λίγων εβδομάδων ότι Έλληνας καθηγητής, προερχόμενος από το εξωτερικό, χαρακτήρισε το ελληνικό πανεπιστήμιο «φέουδο ορισμένων καθηγητών», θα συμπλήρωνα... και ορισμένων κύκλων εκτός πανεπιστημίου. Εν κατακλείδι, δεν θα δίσταζα να πω ότι υπάρχει έλλειμμα αξιοκρατίας.

Για μία οκταετία (2001-2008) διευθύνατε την Ωτορινολαρυγγολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο. Πώς θα χαρακτηρίζατε την κατάσταση των νοσοκομείων; Η κατάσταση των δημόσιων νοσοκομείων;

Η κατάσταση των δημόσιων νοσοκομείων, παρά τα όσα καταμαρτυρούνται – και κάποια από αυτά είναι και σωστά – δεν είναι τόσο κακή. Εννοώ ότι πολλά δημόσια νοσοκομεία, όπως το Ιπποκράτειο, για το οποίο έχω πλήρη εικόνα, έχει άρτια εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό και αξιόλογες δυνατότητες, από άποψη τεχνολογικού εξοπλισμού και νοσηλευτικής κάλυψης.

Υπηρετήσατε την ειδικότητα σας από πολλές θέσεις, νοσοκομειακές και ακαδημαϊκές, στην Ευρώπη (κυρίως στη Γερμανία)και στις ΗΠΑ. θα θέλατε να κάνετε μία σύγκριση;

Πουθενά δεν είναι όλα τελεία. Υπάρχουν και στο εξωτερικό πολλές δυσκολίες. Για παράδειγμα, στην Αμερική, τα δημόσια νοσοκομεία παρέχουν, εκ πρώτης όψεως, υπηρεσίες υγείας καλύτερες από την Ελλάδα, αλλά πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι εκεί η υγεία είναι κατεξοχήν ιδιωτική. Από την άλλη πλευρά, στην Ελλάδα υπήρχε, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, ουσιαστική δημόσια κάλυψη της υγείας. Στη Γερμανία η λειτουργία των νοσοκομείων διέπεται από κανόνες, οι οποίοι τηρούνται απαρεγκλίτως από όλους, ενισχύοντας την εύρυθμη λειτουργία τους. Δεν υπάρχει σύγκριση με τον τρόπο λειτουργίας των ελληνικών νοσοκομείων. Εκεί υπάρχουν συνθήκες οι οποίες αναδεικνύουν το επιστημονικό έργο...

Έχετε συγγράφει πολλές ξενόγλωσσες εργασίες και εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα. Πού εστιάσατε την ερευνά σας;

Οι εργασίες μου κινήθηκαν γύρω από την εφαρμογή ποικίλων προηγμένων τεχνικών για τη «διαφορική διάγνωση» των παθήσεων των αυτών που προκαλούν βαρηκοΐα, την ανάπτυξη νέων χειρουργικών τεχνικών με τις οποίες αντιμετωπίζεται διεθνώς η βαρηκοΐα και τη μελέτη του καρκίνου του λάρυγγα ειδικότερα ως προς το κάπνισμα.

Μιλήστε μας ειδικότερα για τη χειρουργική μέθοδο που εφαρμόσατε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με στόχο τη χειρουργική θεραπεία της βαρηκοΐας...

Όταν, πριν από περίπου 30 χρόνια, είχε ξεκινήσει η τυμπανομετρία στο εξωτερικό, ως μέθοδος διαγνωστική του αυτιού, την εφαρμόσαμε πολύ γρήγορα, για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Στη συνέχεια την εφαρμόσαμε ως «τυμπανομετρία πολλαπλών συχνοτήτων». Στα δεδομένα αυτής της μεθόδου στηρίχθηκαν οι προσπάθειες μας τόσο για τη διάγνωση όσο και για την αξιολόγηση των χειρουργικών τεχνικών βελτίωσης της ακοής. Αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας ήταν η ανάπτυξη διαγνωστικών και χειρουργικών μεθόδων, που ορισμένες αναφέρονται ήδη επώνυμα, σε κλασικά βιβλία χειρουργικής ΩΡΛ. Παράλληλα η επιστημονική κινητικότητα με την οργάνωση διεθνών σεμιναρίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε συνεργασία με διάφορα πανεπιστήμια της Ευρώπης, έδωσε σοβαρό προβάδισμα, σε διεθνές επίπεδο, στην ΩΡΛ κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μιλήστε μας περισσότερο για τη βάση όλων αυτών, την τυμπανομετρία πολλαπλών συχνοτήτων, με την οποία επιτυγχάνεται λεπτομερής μελέτη της λειτουργίας του αυτιού. Τι ακριβώς είναι;

Πράγματι με την «Τυμπανομετρία Πολλαπλών Συχνοτήτων» (ΤΠΣ) επιτυγχάνεται η μέτρηση πολλών παραμέτρων δόνησης του τυμπανικού υμένα. Αυτό σημαίνει ότι, όταν δονείται το τύμπανο, μετράμε τη δυσκαμψία, την αδράνεια, την τριβή και ακόμη τη συχνότητα συντονισμού του λεγόμενου «τυμπανοοσταριώδους συστήματος». Αυτό εφαρμόστηκε για πρώτη φορά διεθνώς στην αξιολόγηση των διαφόρων χειρουργικών τεχνικών για την αποκατάσταση της βαρηκοΐας στην ΩΡΛ κλινική, στο Ιπποκράτειο. Αποτέλεσμα ήταν η ανάπτυξη της «χονδροτυμπανοπλαστικής» και της «μικροτραυματικής αναβολοτομής», μιας χειρουργικής μεθόδου που εφαρμόζεται στην ωτοσκλήρυνση του αναβολέα, αρκετά συχνή ασθένεια στην πατρίδα μας.

Εφαρμόσατε, λοιπόν, τη «χονδροτυμπανοπλαστική» για πρώτη φορά στο Ιπποκράτειο, χρησιμοποιώντας «υλικά» από τον χόνδρο του αυτιού του ίδιου του ασθενή. Ποια τα αποτελέσματα;

Πριν από δεκαεπτά χρόνια αναπτύξαμε αυτήν τη μέθοδο, τη χονδροτυμπανοπλαστική, με σκοπό να επιτευχθεί κατασκευή νέου τυμπάνου, από ένα υλικό πιο ανθεκτικό από το φυσικό, ώστε να μην καταστρέφεται εύκολα μετά την εγχείρηση. Ο χόνδρος, όμως, που θα αντικαθιστούσε το τύμπανο, επειδή δεν είναι λεπτεπίλεπτος, όπως ο φυσικός τυμπανικός υμένας, σκεφτόμασταν ότι θα δημιουργούσε ενδεχόμενα πρόβλημα στην ακοή. Για τον λόγο αυτόν, ο χόνδρος χρησιμοποιείτο επιλεκτικά. Το πρόβλημα το ξεπεράσαμε με τη βοήθεια ενός Μεσσήνιου ασθενούς που ανέλαβε την ευθύνη, λέγοντας πριν από την εγχείρηση: «Εμένα με ενδιαφέρει το τύμπανο για να μπορώ να κάνω βουτιές. Για την ακοή, και λίγο να ακούω μου φτάνει. Αναλαμβάνω την ευθύνη». Με τη βοήθεια του προχωρήσαμε, αφού και με την Τυμπανομετρία Πολλαπλών Συχνοτήτων  ήμασταν σχεδόν βέβαιοι ότι όλα θα πήγαιναν καλά. Έτσι αναπτύχθηκε η μέθοδος που αναφέρεται σε ένα από τα πιο έγκυρα συγγράμματα της διεθνούς βιβλιογραφίας, σε ειδικό κεφάλαιο λεπτομερώς, συνοδευόμενη με τα ανάλογα γραφήματα και σχεδιαστικές παραστάσεις. Ανάλογη πορεία είχε και η «μικροτραυματική αναβολοτομή», η οποία, πλέον, περιλαμβάνεται στο έγκυρο Διεθνές Εγχειρίδιο Χειρουργικής της Ωτοσκλήρυνσης. Σήμερα, η διδασκαλία των τεχνικών αυτών πραγματοποιείται στο Ευγενίδειο θεραπευτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών με τη βοήθεια ενός εργαστηρίου μικροχειρουργικής σε κροταφικά οστά.

Ωστόσο, έχετε ασχοληθεί και με τη βιολογική συμπεριφορά του καρκίνου του λάρυγγα. Τι θα λέγατε στους καπνιστές;

Οι καπνιστές πρέπει να γνωρίζουν ότι το κάπνισμα επιστημονικά θεωρείται, πλέον, υπεύθυνο για τον καρκίνο του λάρυγγα. Ο καρκίνος του λάρυγγα είναι πολύ συχνός στην Ελλάδα, διότι υπάρχουν πολλοί καπνιστές. Παρατηρήσαμε ότι ορισμένοι ασθενείς με τον ίδιο καρκίνο είχαν ευνοϊκότερη ανταπόκριση στην ίδια θεραπεία έναντι άλλων. Έτσι, θεωρήσαμε απαραίτητο να ασχοληθούμε με την αξιολόγηση της βιολογικής συμπεριφοράς του καρκίνου του λάρυγγα, σε συνεργασία με το εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας του καθηγητή Β. Γολεμάτη. Προέκυψαν σημαντικά ερευνητικά αποτελέσματα, που δημοσιεύτηκαν σε έγκυρα διεθνή ιατρικά περιοδικά.

Ποιο «κομμάτι» της ειδικότητάς σας τράβηξε περισσότερο το επιστημονικό σας ενδιαφέρον;

Ως μικροχειρουργός, επειδή η μικροχειρουργική εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς της ειδικότητας, θα έλεγα ότι βρίσκω ενδιαφέροντες όλους, γι’ αυτό και δεν περιορίστηκα στην ωτολογία. Ο μέγας Ιπποκράτης έλεγε «ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρά...». Βάσει αυτού θα έλεγα ότι η ιατρική είναι μια συνεχής μελέτη και έρευνα. Μια αέναη αναζήτηση αιτίων και θεραπειών, που άλλοτε καταλήγουν σε αποτέλεσμα, που παραδίδεται ως διδασκαλία στους επομένους, άλλοτε όχι. Έτσι, η αναζήτηση συνεχίζεται.

Με το επώνυμό σας να έχει την ίδια γραφή με αυτήν του αρχαίου Αθηναίου ιστορικού Φερεκύδη και μιας και γεννηθήκατε στην Κωνσταντινούπολη, πώς θα σχολιάζατε σήμερα τις επιστημονικές και άλλες σχέσεις των δύο «φίλων» χωρών;

Το επώνυμό μου το είχε και ένας γιατρός της ελληνιστικής εποχής, εκτός από τον φιλόσοφο και τον Αθηναίο γενεαλόγο (όχι ιστορικό) που αναφέρατε. Όσον αφορά τώρα στις σχέσεις με την Τουρκία, έχω να σας πω ότι πρέπει οι δύο λαοί να εγκαταλείψουν τις προκαταλήψεις και το πράγματι κακό παρελθόν τους. Παρά το ότι δεν έχω τις καλύτερες αναμνήσεις μεταχείρισης από το τουρκικό κράτος, του οποίου ήμουν πολίτης (με τουρκικό διαβατήριο) άλλης εθνικότητας, πιστεύω ότι οι λαοί θα πρέπει να δίνουν έμφαση σε ό,τι τους ενώνει. Μ’ αυτό το σκεπτικό η Πανελλήνια Ωτορινολαρυγγολογική Εταιρεία έχει εγκαινιάσει τις, ανά διετία, από κοινού συνεδριάσεις με συμμετοχή Τούρκων συναδέλφων και αντίστοιχα Ελλήνων σε τουρκικά συνέδρια.

Τι σας ώθησε στην Ιατρική- Ωτορινολαρυγγολογία;

Από παιδί είχα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα βιολογικά θέματα. Δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη μου μελέτη στη Β’ Λυκείου στο Ζωγράφειο Γυμνάσιο της Κωνσταντινούπολης αναφερόταν στους «Μυστηριώδεις διηθητούς ιούς». Όσο για την ωτορινολαρυγγολογία, η επιλογή επηρεάστηκε και από την ανάγκη κάλυψης της ειδικότητας στο ελληνικό νοσοκομείο της Κωνσταντινούπολης. Την εποχή εκείνη οι νέες μικροχειρουργικές επεμβάσεις δεν υπήρχαν σιο δικό μας νοσοκομείο. Όταν, όμως, έπρεπε να επιστρέψω από την τότε Δυτική Γερμανία στην πατρίδα, διαπίστωσα ότι η θέση των Ελλήνων της Πόλης ήταν δεινή, η ζωή και το μέλλον τους αβέβαιο, αφού δεν είχαν την απαραίτητη διπλωματική και κυρίως ηθική υποστήριξη από την Ελλάδα. Η κατάσταση αυτή κατέστησε σχεδόν αδύνατη την επιστροφή μου στην Πόλη και με έφερε στην Ελλάδα.